....

Армянские фотографы в Османской империи. Вторая половина XIX века

..

The Armenian photographers in the Ottoman Empire. Second half of the XIX century

..

Օսմանյան կայսրության հայ լուսանկարիչները: XIX դարի երկրորդ կես

....

....

Вторая половина XIX века. Константинополь, Бурса. Их улицы и жители. Многое из всего этого мы можем увидеть на фотографиях армянских мастеров. Знакомят они нас и с армянской общиной империи. На сделанных ими фотографиях перед нами предстают религиозные деятели и семьи в национальных костюмах.

Изначально фотографами как здесь, так и во всем мире становились химики, ювелиры и фармацевты, владеющие навыками, без которых создание фотографий было бы невозможным. Особую важность имели знания химических процессов, используемых в проявлении снимков.

Основные фотостудии Константинополя принадлежали армянам. Среди них наиболее успешным оказался Паскаль Себа — «фотограф Константинополя», Ара Гюлер XIX века. В 1857 году он открыл в центре города свою первую фотостудию «El chark», которая прославилась на весь Ближний Восток. Успех был настолько велик, что Себа открыл вторую студию в Каире. Интерес его работы вызывали и на Западе. На своих фотографиях Себа запечатлел древние города, руины, портреты и быт местных жителей.

В 1873 году на международной выставке в Вене был представлен альбом «Народные костюмы Турции», составленный турецким художником Османом Ханди Беем. В качестве фотографа им был выбран Паскаль Себа. Многие фотографии альбома посвящены армянскому населению в их традиционных костюмах.

После смерти Паскаля Себа в 1886 году дело продолжил его сын Ованнес Паскаль Себа. У студии также появилась совладелица — фотограф Пиликарпе Жоалиер. «El chark» переименовали в «Sebah & Joailier». Прославленная студия в целом просуществовала 95 лет.

«Abdullah Frères» («Братья Абдулла») — еще одна армянская фотостудия, прославившаяся на всю Османскую империю. Студия, открытая тремя братьями Виченом, Григором и Степаном Абдуллахянами в 1858 году, приобрела такой успех, что вскоре братьев и вовсе назначили фотографами султана. В 1867 году они вышли на международный уровень. В Париже на международной выставке была представлена сделанная ими панорамная фотография Константинополя. Длина фотографии составляла 220 сантиметров.

Братья оставили 51 альбом своих фотографий, снятых в разных странах. Среди клиентов «Abdullah Frères» были высокопоставленные зарубежные лица — принц Уэльский Эдвард и французская императрица Евгения. Особо примечателен фотопортрет Марка Твена, сделанный в 1867 году.

Как и в случае с Паскалем Себа, слава братьев Абдулла дошла до Египта, где они открыли свою вторую студию в Каире. В 1900 году братья Абдулла продали свою константинопольскую студию владельцам «Sebah & Joailier».

В работах братьев Абдулла множество пейзажных фотографий: вид на Галатский мост, городские пейзажи. Фотографы запечатлели и повседневный быт жителей города, представителей разных профессий — носильщиков, уличных продавцов, пожарников.

Антуан хан Севрюгин (Антон Васильевич Севрюгин, или Севрюкян, 1830–1933), владелец одного из самых успешных фотоателье в Тегеране, считается основателем иранской фотографии. Титул хана был дарован ему персидским шахом Насер эль Дином (Насреддин-шахом) за высокое мастерство. Родился Севрюгин в российском посольстве в Тегеране в семье посла Василия Севрюгина (армянина, настоящая фамилия которого неизвестна) и армянки из Тифлиса.

Фотографии Севрюгина известны далеко за пределами Ирана. Многие этнологические музеи Европы приобретали портреты работы Севрюгина для пополнения своих научных собраний. Немецкий историк Фридрих Сарр заказал Севрюгину поездку по югу и юго-западу Персии, чтобы сфотографировать ахеменидские и сасанидские скальные рельефы и гробницы Накше-Рустам.

Похоронен фотограф там же, где и родился, во дворе русского посольства в Тегеране.

..

Armenian photographers captured life in the Ottoman Empire of the XIX century, mainly, that of Constantinople. There are, however, many other cities as well, such as Bursa. The photos introduce us to the Armenian community of the empire. We can see both religious figures and ordinary families in national costumes, captured in them.

Initially, as it was throughout the world, chemists, jewelers and pharmacists became photographers since they possessed the skills making the creation of photographs possible. The knowledge of the chemical processes, used in the manifestation of images was of particular importance were.

The main photo studios of Constantinople belonged to the Armenians. Among them Pascal Seba, the «photographer of Constantinople», was the most successful. In 1857, he opened his first photo studio «El chark» in the city center, which became famous throughout the Middle East. His success was so overwhelming that Seba opened a second studio in the Egyptian capital, Cairo. His works evoked interest event in the West. Seba captured ancient cities, ruins, portraits and everyday life of local residents in his photographs.

In 1873, in the framework of the international exhibition in Vienna, Turkish artist Osman Handy Bey compiled the album «Folk costumes of Turkey’s nationalities». As a photographer, he chose Pascal Seba. Many photos of the album are dedicated to the Armenian population in their traditional costumes.

After Pascal Seba's death in 1886, his son Hovhannes Pascal Seba continued his activity. The studio also had a co-owner - photographer Pilicarpe Joaillier. «El chark» was renamed to «Sebah & Joailier». The famous studio, as a whole, lasted 95 years.

«Abdullah Frères» («Abdullah Brothers») is another Armenian photo studio, famous for the whole Ottoman Empire. The studio, opened by three brothers in 1858, gained such success that soon the brothers were appointed photographers of the Sultan himself. In 1867, they reached the international level. In Paris, at an international exhibition, a panoramic photograph of Constantinople made by them was presented. The length of the photo was 220 centimeters.

Among the clients of Abdullah Frères, there were high-ranking officials: the Prince of Wales Edward and the French Empress Eugenia.

As in the case of Pascal Seba, the glory of the Abdullah brothers reached Egypt, where they opened their second studio in Cairo. In 1900, Abdullah brothers sold their studio in Constantinople to the owners of «Sebah & Joailier».  

The works of Abdullah brothers represent a set of landscape photographs: a view of the Galata bridge, city landscapes. The photographers also captured everyday life of the city residents, representatives of various professions: carriers, street vendors, firefighters.

Among other outstanding photo artists of the XIX century, it is also worth mentioning Abdulahyan brothers from Constantinople - Vichen, Grigor and Stepan. Their legacy consists of 51 albums. They worked in different countries of the world.

Of particular interest are the works by Antoine Khan Sevryugin (Anton Vasilyevich Sevryugin or Sevryukyan, 1830-1933). He became the only photographer who the Persian Shah Nasser El Dean (Nasreddin Shah) allowed to photograph the women of his harem. Shah bestowed the title of khan on him for his high skills. Sevryugin, the owner of one of the most successful photo studio in Tehran, is considered to be the founder of the Iranian photography. He was born in the Russian embassy in Tehran in the family of Ambassador Vasily Sevryugin (had Armenian origins) and Armenian woman from Tiflis.

Sevryugin's works attracted international attention. Many ethnological museums in Europe acquired his portraits to replenish their scientific collections. German historian Friedrich Sarr ordered Sevryugin to travel south and southwest of Persia to photograph the Achaemenid and Sassanid period rocky reliefs and tombs of Naksh-Rustam.

The photographer was buried where he was born, in the courtyard of the Russian embassy in Tehran.

..

Հայ լուսանկարիչները հիմնականում նկարում էին կյանքը XIX դարի Օսմանյան կայսրությունում՝ մասնավորապես Կոստանդնուպոլսում: Ճիշտ է, կային նաև այլ քաղաքներ, օրինակ՝ Բուրսան: Լուսանկարները մեզ ծանոթացնում են կայսրության հայկական համայնքի հետ: Դրանցում կարող ենք տեսնել ինչպես հոգևորական գործիչների, այնպես էլ ազգային տարազ կրող սովորական ընտանիքների:

Ի սկզբանե, ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ այստեղ՝ լուսանկարիչներ էին դառնում քիմիկոները, ոսկերիչները, դեղագործները, ովքեր տիրապետում էին այնպիսի հնարքների, առանց որոնց նկարների ստացումը անհնարին կլիներ:

Կոստանդնուպոլսի ֆոտոստուդիաները պատկանում էին հիմնականում հայերին: Նրանց մեջ առավել հաջողակ էր Պասկալ Սեբան՝ «Կոստանդնուպոլսի լուսանկարիչը»: 1857 թվականին քաղաքի կենտրոնում նա հիմնեց իր առաջին ֆոտոստուդիան ՝ «El chark», որի համբավը տարածվեց ողջ Մերձավոր Արևելքում: Նրա հաջողությունը այնքան մեծ էր, որ Սեբան բացեց երկրորդ ստուդիան Եգիպտոսի մայրաքաղաք Կահիրեում: Նրա աշխատանքները հետաքրքրություն էին առաջացնում անգամ Արևմուտքում: Իր լուսանկարներում Սեբան պատկերում էր հնագույն քաղաքներ, ավերակներ, դիմանկարներ, տեղի բնակիչներին:

1873 թվականին Վիեննայում անցկացվող միջազգային ցուցահանդեսի շրջանակներում ներկայացվում էր թուրք նկարիչ Օսման Հանդի Բեյի կազմած «Թուրքիայի ազգերի տարազներ» ալբոմը: Պասկալ Սեբան ընտրվել էր որպես լուսանկարիչ: Նշված ալբոմի շատ լուսանկարներ նվիրված են կայսրության հայ բնակչությանը և նրանց ավանդական տարազներին:

1886 թվականին Պասկալ Սեբայի մահից հետո նրա գործը շարունակեց որդին՝ Հովհաննես Պասկալ Սեբան: Ստուդիայի սեփականատեր դարձավ ևս մեկ լուսանկարիչ՝ Պիլիկարպե Ժոալիերը: «El chark»-ը վերանվանվեց «Sebah & Joailier»: Յադ հայտնի ֆոտոստուդիան գործեց շուրջ 95 տարի:

«Abdullah Frères»-ը («Աբդուլլահ եղբայրներ») ևս մեկ հայկական ֆոտոստուդիա էր՝ հայտնի Օսմանյան կայսրության ողջ տարաքծում: Հիմնված լինելով 1858թ. երեք եղբայրների կողմից՝ այն շուտով ձեռք է բերում այնպիսի համբավ, որ եղբայրները նշանակվում են սուլթանի լուսանկարիչներ: 1867 թվականին նրանք ձեռք բերեցին միջազգային համբավ: Փարիզում կայացած միջազգային ցուցահանդեսի շրջանակներում ներկայացվեց նրանց՝ Կոստանդնուպոլսի համայնապատկերային լուսանկարը: Լուսանկարի երկարությունը կազմում էր 220 սանտիմետր:

«Abdullah Frères»-ի հաճախորդների շրջանում կային բավականին բարձրաստիճան անձինք՝ Ուելսի արքայազն Էդվարդը, Ֆրանսիայի թագուհի Եվգենիան:

Ինչպես Պասկալ Սեբայի պարագայում՝ Աբդուլլահ եղբայրների փառքը ևս հասավ մինչև Եգիպտոս, որտեղ նրանք բացեցին իրենց երկրորդ ֆոտոստուդիան Կահիրեում: 1900 թվականին Աբդուլլահ եղբայրները վաճառեցին իրենց կոստանդնուպոլսյան ստուդիան «Sebah & Joailier»-ի տերերին:

Աբդուլլահ եղբայրների աշխատանքները հիմնականում համայնապատկերային լուսանկարներ են՝ տեսարան դեպի Գալաթայի կամուրջ, քաղաքային տեսարաններ: Լուսանկարիչները անմահացնում էին նաև քաղաքի բնակիչների՝ զանազան մասնագիտությունների ներկայացուցիչների՝ բեռնակիրների, փողոցային առևտրականների, հրշեջների ամենօրյա կյանքը:

XIX դարի աչքի ընկնող լուսանկարիչների շարքում հարկ է ընդգծել Կոստանդնուպոլսի Աբդուլահյան եղբայրներին՝ Վիչենին, Գրիգորին և Ստեփանին: Նրանց ժառանգությունը կազմում է 51 ալբոմ: Աշխատում էին նրանք աշխարհի տարբեր երկրներում:

Առանձնահատուկ ուշադրության են արժանի Անտուան խան Սևրյուգինի (Անտոն Վասիլյևիչ Սևրյուգին կամ Սևրյուկյան, 1830–1933) աշխատանքները: Նա միակ լուսանկարիչն էր, ում պարսից շահ Նասեր ալ Դինը (Նասրեդդին շահ) թույլ էր տվել լուսանկարել իր հարեմի կանանց: Խանի տիտղոսը նրան շնորհվել է հենց պարսից շահի կողմից իր վարպետության բարձր մակարդակի համար: Սևրյուգինը Թեհրանի ամենահայտնի ֆոտոստուդիաներից մեկի սեփականատերն էր, և նա համարվում է իրանական լուսանկարչության հիմնադիրը: Նա ծնվել է Թեհրանում ռուսական դեսպանության տարածքում՝ հայկական արմատներ ունեցող դեսպան Վասիլի Սևրյուգինի և թիֆլիսահայուհու ընտանիքում:

Սևրյուգինի աշխատանքները գրավում էին միջազգային ուշադրություն, Եվրոպայի էթնոլոգիական բազմաթիվ թանգարաններ ձեռք էին բերում նրա աշխատաքները՝ լրացնելու իրենց գիտական հավաքածուները:  Գերմանացի պատմաբան Ֆրիդրիխ Սարրի պատվերով Սևրյուգինը ճանապարհորդել է Պարսկաստանի հարավ և հարավ-արևմտյան շրջաններ՝ լուսանկարելու Աքեմենյան և Սասանյան դարաշրջանի ժայռային բարձրաքանդակները և Նակշե-Ռուստամի դամբարանները:

Լուսանկարիչը թաղված է այնտեղ, որտեղ ծնվել էր՝ Թեհրանում ռուսական դեսպանատան բակում:

....