....

Армянская фотография в конце XIX – начале XX веков

..

Armenian photography in the late XIX - early XX centuries

..

Հայկական լուսանկարչությունը XIX դարի վերջին և XX դարասկզբին

....

....

В конце XIX — начале XX веков предпринималось несколько экспедиций Императорской Археологической комиссии в древнеармянские столицы Ван и Ани. Помимо историков, археологов и историков, в состав экспедиций входили и фотографы Ованес Кюркчян, Арам и Ара Вруйры. В ходе раскопок, проводимых под руководством историка и археолога Николая Марра, было сделано множество снимков.

Ованес Кюркчян был первым фотографом-армянином, снимавшим Ани. Его сборник карточек «Руины Армении: Ани» (Ruines d'Arménie. Ani) был напечатан в Вене. Увидеть воочию Ани Кюркчяну довелось еще в Русско-турецкую войну 1877–1878 годов.

В 1897 году Ованес Кюркчян переехал в Сингапур. Прожив там некоторое время, он отправляется в город Сурабая (Индонезия), где совместно с британским фотографом Джорджом Льюисом основывает фотоателье.

Среди учеников Кюркчяна был Арам Вруйр. Он, известный ереванский актер, вместе с Николаем Марром участвовал в 17 археологических экспедициях.

Благодаря мастерству тифлисского фотографа Григора Тер-Гевондяна, жившему в конце XIX – начале XX веков, сегодня мы можем увидеть портреты знаменитых армян: Раффи, Налбандяна, Сундукяна, Григора Арцруни, Католикоса Хримяна, генералов Лазарева, Тер-Гукасова, Лорис-Меликова.

Пожалуй, самым знаменитым фотографом-армянином XX века, прославившимся на весь мир, суждено было стать Юсуфу Каршу (Овсепу Каршяну). Он вошел в историю как один из самых успешных портретистов. Каршу позировали Черчилль, Эйзенхауэр, Аденауэр, Хемингуэй, Энштейн, Сибелиус, Джордж Брак, Корбюзье, Юнг, Стравинский, Бернард Шоу, Уолт Дисней. Юсуф Карш, беженец из Западной Армении, большую часть жизни провел в Канаде.

Еще один канадский фотограф-армянин — Арто Гавукян, известный миру как Гавук. Он часто приезжал в СССР. Ему позировали Леонид Брежнев, Католикос Вазген I, маршал Баграмян, Индира Ганди.

Египетский фотограф Албан (Арам Арнаутян) прославился фотографиями короля король Египта и Судана Фарука I, его жены и принцесс.

Поля Дюмера и Албера Ленбрена, французских президентов запечатлел Акоп Семерчян.

..

In the late XIX - early XX centuries, several expeditions of the Imperial Archaeological Commission were undertaken in the ancient Armenian capitals of Van and Ani.

In addition to historians and archaeologists, the expeditions included photographers Hovhannes Qyurqchyan, Aram and Ara Vrouyr. During the excavations, conducted under the guidance of the historian and archaeologist Nikoghayos Mar, many photographs were taken.

Hovhannes Qyurqchyan was the first Armenian photographer to shoot Ani. His cards collection «Ruins of Armenia: Ani» (Ruines d'Arménie. Ani) was printed in Vienna. Qyurqchyan saw Ani of the Russian-Turkish war period (1877-1878) with his own eyes.  

In 1897, Hovhannes Qyurqchyan moved to Singapore. After living there for a while, he went to the city of Surabaya (Indonesia), where together with the British photographer George Lewis he established a photo studio.

Among the followers of Qyurqchyan, there is Aram Vrouyr - famous Yerevan actor, who together with Nikoghayos Marr participated in 17 archaeological expeditions.

Thanks to Grigor Ter-Ghevondyan's skills (Tiflis photographer), today we can see portraits of famous Armenians: Raffi, Nalbandyan, Sundukyan, Grigor Artsruni, Catholicos Khrimyan Hayrik, generals Lazarev, Ter-Ghukasov, Loris-Melikov.

Perhaps, the most famous and worldly known Armenian photographer of the XX century is Yousuf Karsh (Hovsep Qarshyan). He went down in history as one of the most successful portrait painters. Karsh captured such famous people as Churchill, Eisenhower, Adenauer, Hemingway, Einstein, Sibelius, George Braque, Corbusier, Jung, Stravinsky, Bernard Shaw, and Walt Disney.

Yousuf Karsh, a refugee from Western Armenia, spent most of his life in Canada.

Another Canadian Armenian photographer is Arto Gavukyan, known to the world as Gavuk. He often visited the USSR. He took photos of Leonid Brezhnev, Catholicos Vazgen I, Marshal Bagramyan, Indira Gandhi.

The Egyptian photographer Alban (Aram Arnautian) became famous for taking photos of King of Egypt and Sudan Faruk I, his wife and princesses.

Paul Doumer and Albert Lönbren, French presidents, posed to Hakob Semerchyan.

..

XIX դարի վերջին և XX դարասկզբին մի քանի արշավախմբեր կազմակերպվեցին հայոց հնագույն մայրաքաղաքներ Վան և Անի Կայսերական հնագիտական հանձնաժողովի կողմից: Բացի պատմաբաններից և հնագետներից արշավախմբի կազմի մեջ մտնում էին նաև լուսանկարիչներ Հովհաննես Քյուրքչյանը, Արամը և Արա Վրույրները: Հնաբանական պեղումների անցկացման ընթացքում, որը ղեկավարում էր Քյուրքչյանը, բազում լուսանկարներ են արվել: Նա առաջին հայ լուսանկարիչն էր, ով լուսանկարել է Անին:

Հովհաննես Քյուրքչյանը հայ առաջին լուսանկարիչն էր, ով լուսանկարում էր Անին: Նրա «Հայաստանի ավերակները. Անի» (Ruines d'Arménie. Ani) հավաքածուն տպագրվել է Վիեննայում: Նրան հաջողվել է սեփական աչքերով տեսնել դեռևս 1877-1878թթ. ռուս-թուրքական պատերազմի շրջանի Անին: 1897 թվականին Հովհաննես Քյուրքչյանը տեղափոխվեց Սինգապուր, որտեղ որոշ ժամանակ ապրելուց հետո տեղափոխվեց Ինդոնեզիայի Սուրաբայա քաղաք և բրիտանացի լուսանկարիչ Ջորջ Լյուիսի հետ համատեղ ֆոտոստուդիա հիմնեց:

Քյուրքչյանի աշակերտների թվում է Արամ Վրույրը՝ երևանյան հայտնի դերասան, ով Նիկողայոս Մառի հետ մասնակցել է մոտ 17 հնագիտական արշավախմբերի աշխատանքներին:

Թիֆլիսահայ լուսանկարիչ Գրիգոր Տեր-Ղևոնդյանի վարպետության շնորհիվ  այսօր մենք կարող ենք տեսնել այնպիսի հայտնի հայերի դիմանկարներ, ինչչպիսիք են Րաֆֆին, Նալբանդյանը, Սունդուկյանը, Գրիգոր Արծրունին, կաթողիկոս Խրիմյան Հայրիկը, գեներալներ Լազարևը, Տեր-Ղուկասովը, Լորիս-Մելիքովը:

XX դարի թերևս ամենահայտնի հայ լուսանկարիչը, ում անունը հայտնի է աշխարհով մեկ, Յուսուֆ Քարշն է (Հովսեփ Քարշյան): Նա պատմություն է մուտք գործել այնպիսի հայտնի մարդկանց դիմանկարներ լուսանկարելու համար, ինչպիսիք են չերչիլը, Էյզենհաուերը, Ադենաուերը, Հեմինգուեյը, Էյնշտեյնը, Սիբելիուսը, ջորջ Բրակը, Կորբյուզյեն, Յունգը, Ստրավինսկին, Բեռնարդ Շոուն, Ուոլթ Դիսնեյը: Յուսւֆ Քարշը Արևմտյան Հայաստանի փախստական է, ով կյանքի մեծ մասը անցկացրել է Կանադայում:

Մեկ այլ կանադահայ լուսանկարիչ է Արտո Գավուկյանը, ով հայտնի է աշխարհին որպես Գավուկ: Նա հաճախ էր այցելում ԽՍՀՄ-ը: Գավուկը լուսանկարել է Բրեժնևին, կաթողիկոս Վազգեն Ա-ին, մարշալ Բաղրամյանին, Ինդիրա Գանդիին:

Եգիպտահայ լուսանկարիչ Ալբանը կամ Արամ Արնաուտյանը հայտնի է դարձել Եգիպտոսի արքայի և Սուդան Ֆարուքի, ինչպես նաև վերջինիս կնոջ, արքայադուստրերի լուսանկարներով:

Ֆրանսիայի նախագահներ Պոլ Դյումերին և Ալբեր Լենբրենին լուսանկարել է Հակոբ Սեմերջյանը:

....