....
Ереван
..
Yerevan
..
Երևան
....
....
Ереван — один из древнейших городов мира. Он старше «вечного города» Рима на 29 лет. История Еревана берет начало от основания урартской крепости Эребуни, возведенной в 782 году до нашей эры царем Аргишти I.
В юго-восточной части Еревана на холме Арин-Берд можно увидеть восстановленные и реконструированные руины города-крепости. Развалины крепости были обнаружены в 1947 году во время экспедиции Бориса Пиотровского в районе села Чалмакчи и холма Арин-Берд. В построенном у подножия холма музее Эребуни собраны предметы, найденные археологами при раскопках: украшения, предметы быта, клинописные таблички, фрагменты фресок и многое другое.
На юго-западной окраине Еревана, на холме Кармир-Блур, расположены руины другой урартской крепости — Тейшебаини, основанной царем Русой II в середине VII века до нашей эры.
«Сердце» Еревана — площадь Республики. Ее строительство началось в 1924 году. Тогда главным архитектором города был Александр Таманян. Посетив площадь, можно увидеть пять зданий: Музейный комплекс Национального исторического музея Армении и Национальной картинной галереи Армении, здание Правительства Армении, Министерства иностранных дел, Министерства энергетики, Центральное здание почты и гостиница Marriott Armenia. Выполненные в едином стиле, их фасады украшены древнеармянской орнаментикой. Перед музеем — поющие фонтаны, меняющие в зависимости от музыкальной композиции цвет и напор воды. Рядом с площадью можно напиться вкусной и чистой воды из знаменитых пулпулаков, питьевых фонтанчиков.
В Национальном историческом музее собраны внушительные коллекции артефактов, охватывающих период от каменного века до наших дней. В Национальной картинной галерее произведения армянского изобразительного искусства, полотна русских и западноевропейских художников. Посещению этого музейного комплекса, объединившего историю и изобразительное искусство под одной крышей, может посвятить не один день.
Ереван — сосредоточие множества музеев. К числу обязательных к посещению можно отнести Музей истории Еревана, Музей русского искусства, Музей современного искусства имени Генриха Игитяна (первый в Советском Союзе посвященный современному искусству музей), Дом-музей Мартироса Сарьяна, Дом-музей Ованеса Туманяна, Дом-музей Хачатура Абовяна, Музей Сергея Параджанова.
Посетить Ереван и не побывать в Матенадаране — невозможно упущение. «Если многое считается замечательным в современной армянской архитектуре, то Матенадаран — самый замечательный пример этого „замечательного“», — говорит писатель Андрей Битов в своих «Уроках Армении». Институт древних рукописей Матенадаран имени Св. Месропа Маштоца одновременно является уникальным книгохранилищем, библиотекой и научным институтом. Здесь находится более 100 000 старинных документов, около 13 000 армянских манускриптов и 2000 редчайших рукописей на армянском, арабском, русском, греческом языках, на фарси. Матенадаран — сокровищница знаний по истории и культуре не только Армении, но и других народов Ближнего и Среднего Востока, Кавказа. Самая древняя, при этом полностью сохранившаяся рукопись — Евангелие Веамора (Девы Марии) VII века. Матенадаран хранит также прекрасные образцы армянской средневековой книжной миниатюры.
Особое место в Ереване занимает Мемориальный комплекс Цицернакаберд, посвященный памяти жертв Геноцида армян 1915 года. Расположен он на одноименном холме. В переводе с армянского языка «цицернакаберд» означает «крепость ласточки». Идея комплекса возникла в 1965 году в 50-летнию годовщину трагедии. Все в комплексе символично, каждая деталь имеет определенный смысл. 44-метровая стела, разделенная на две части трещиной от основания до вершины символизирует разделенный армянский народ, разбросанный по всему миру. Стремясь ввысь, она говорит о стремлении армянского народа к возрождению.12 каменных плит — 12 областей, в которых было произошло кровопролитие. В окружении плит зажжен Вечный огонь. На 100-метровой стене перечислены все города и населенные пункты, где происходили трагические события. На территории мемориала находится Музей геноцида, открытый в 1995 году. Музей хранит документы, фотографии и личные вещи жертв.
Над центром Еревана возвышается Парк Ахтанак (Победы). В глубине парка находится Могила неизвестного солдата, над которой горит Вечный огонь. В парке стоит памятник «Мать Армения», посвященный победе Советского Союза в Великой Отечественной войне. Статуя, символизирующая защиту Армении, изображает женщину, держащую меч в руках, со щитом у ног. Внутри высокого гранитного пьедестала памятника открыт Военный музей, экспонаты которого посвящены Великой Отечественной войне и войне в Карабахе.
В ряду любимых мест прогулок ереванцев и путешественников стоит Каскад, со ступеней которого открывается прекрасный вид на гору Арарат. Сооружения Каскада органически связаны с небольшим сквером, расположенным между улицей Московян и проспектами Маштоца и Баграмяна. Его горизонтальный отрезок — улица Таманяна длиной 200 метров — начинается у памятника Александру Таманяну. Вся улица представляет собой музей современного искусства. Здесь установлены скульптуры известных мастеров из разных стран мира. Каскад представляет собой систему ступенчатых переходов, фонтанов и цветников. Венчает Каскад обелиск, в котором использованы урартские изобразительные мотивы. В комплексе Каскада расположен Центр искусств Гафесчян, основанный американским бизнесменом и собирателем армянского происхождения Джерардом Левоном Гафесчяном.
Одна из главных достопримечательностей Еревана — Армянский театр оперы и балета имени А.А. Спендиарова, построенный по проекту Александра Таманяна. Рядом со зданием оперы находится площадь Свободы, известная как одна из красивейших площадей Еревана. На этой площади находятся памятники Ованесу Туманяну и Александру Спендиарову. За площадью располагается сквер, на восточной стороне которого расположен пруд «Лебединое озеро», напоминающий по форме озеро Севан. На берегу пруда можно увидеть памятник Арно Бабаджаняну.
Сурб Зоравор (Анания) — одна из старейших церквей Еревана. Она являлась частью монастырского комплекса, в который входили церковь, часовня, резиденция архимандрита и приходская школа. В 1632–1635 годах он был полностью перестроен, а в 1679 году до основания разрушен землетрясением. Нынешняя церковь Сурб Зоравор возведена в 1693 году на пожертвования одного состоятельного ереванца. В 1889 году к церкви была пристроена новая часовня Сурб Анания. В 1970-х годах церковь реконструировали. В фундаменте церкви, сохранившемся с VII века, покоятся мощи Св. Анании.
Ереванский Вернисаж — интереснейшее и, возможно, самое колоритное место Еревана. Помимо сувениров, здесь можно найти армянские музыкальные инструменты, старые фотоаппараты, монеты, марки, букинистические издания.
..
Yerevan is one of the most ancient cities in the world. Yerevan is older than «Тhe Eternal City» - the city of Rome, for 29 years. Its history originates from the foundation of Erebuni’s Urartian fortress, erected by King Argishti I in 782 BC.
In the southeastern part of Yerevan, on the Arin-Berd hill, one can see the restored and reconstructed ruins of the fortified city. The ruins of the fortress were discovered in 1947 during Boris Piotrovsky’s expedition near the village of Chalmakchi and Arin-Berd hill. In the museum of Erebuni, built at the hill foot, objects found by archaeologists during excavations are collected such as decorations, household items, cuneiform tablets, fresco fragments and much more.
On the southwestern outskirts of Yerevan, on Karmir-Blur hill, there are ruins of another Urartian fortress - Teishebaini, founded by king Rusa II in the middle of the VII century BC.
The Republic Square is the «heart» of Yerevan city. Its construction began in 1924. Then, the chief architect of the city was Alexander Tamanyan. Visiting the square, one can see five buildings: the Museum Complex of the National Historical Museum of Armenia and the National Art Gallery of Armenia, the building of the Government of Armenia, the Ministry of Foreign Affairs, the Ministry of Energy, the Central Post building and the Marriott Armenia hotel. Performed in the same style, their facades are decorated with ancient Armenian ornamentation. In front of the museum, there are singing fountains located, changing their color and water pressure, depending on the musical composition. In the square, you can drink delicious and pure water from the famous pulpulaks - small drinking fountains.
The National Historical Museum has an impressive collection of artifacts, covering the period from the Stone Age to our days. In the National Art Gallery, the works of Armenian fine arts, canvases of Russian and Western European artists are presented. It is definitely not enough to devote only one day to visiting this museum complex, combining history and art under one roof.
There are numerous museums, concentrated inYerevan. The Museum of History of Yerevan, the Museum of Russian Art, Heinrich Igityan Museum of Contemporary Art (the first museum dedicated to contemporary art in the Soviet Union), Martiros Saryan House Museum, Hovhannes Tumanyan House Museum, Khachatur Abovyan House Museum, Sergei Paradzhanov’s Museum are among the must-see museums in Yerevan.
To visit Yerevan and not to visit Matenadaran is a serious omission. «If much is considered remarkable in modern Armenian architecture, Matenadaran is its most remarkable example», - says writer Andrey Bitov in his «Lessons of Armenia». The Institute of ancient manuscripts Matenadaran, named after St. Mesrop Mashtots is simultaneously a unique book depository, a library and a scientific institute. There are more than 100 000 ancient documents, about 13 000 Armenian manuscripts and 2000 rare manuscripts in Armenian, Arabic, Russian, Greek, Farsi languages here. Matenadaran is a treasury of knowledge on the history and culture of not only Armenia, but also other nations of the Near and Middle East, the Caucasus. The most ancient, at the same time fully preserved manuscript is the Gospel of «Vehamayr» (Virgin Mary) as of the VII century. In Matenadaran, beautiful examples of Armenian medieval book miniatures are also preserved.
Tsitsernakaberd Memorial Complex, dedicated to the memory of the victims of the Armenian Genocide of 1915A, occupies special place in Yerevan architecture. It is located on the same named hill of the same name. In translation from Armenian, «tsitsernakaberd» literally means «swallow's fortress». The idea of building such a complex arose in 1965 – on the year of the tragedy’s 50th anniversary. Everything in the complex is symbolic, every detail has a definite meaning. 44-meter stela, divided into two parts from the base to the top by a crack, symbolizes the divided Armenian people, scattered all over the world. Aspiring upwards, it speaks about the Armenian people's desire to revive. 12 stone slabs symbolize the 12 regions in which bloodshed occurred. In the surroundings of the plates, the Eternal flame is lit. On the 100-meter wall all the cities and towns names, where tragic events took place, are listed. On the territory of the memorial complex there is also the Genocide Museum, founded in 1995. The museum preserves the documents, photographs and personal belongings of the genocide victims.
Over the center of Yerevan, Haghtanak (Victory) Park towers up. Deep in the park, there is the Tomb of the Unknown Soldier, above which the Eternal flame is burning. In the park there is the monument «Mother Armenia», dedicated to the victory of the Soviet Union in the Great Patriotic War. The statue, symbolizing the protection of Armenia, depicts a woman, holding a sword in her hands, with a shield at her feet. Inside the high granite pedestal of the monument there is the Military Museum located, exhibits of which are dedicated to the Great Patriotic War and the war in Artsakh.
Among the favorite places of promenades in Yerevan for both locals and tourists is the Cascade, from the steps of which a beautiful view of Mount Ararat opens up. The structures of the Cascade are organically connected with a small square situated between Moskovyan Street and Mashtots and Baghramyan avenues. Its horizontal section - Tamanyan Street of only 200 meters long - begins at the monument to Alexander Tamanyan. The whole street is a museum of modern art. There are sculptures of famous masters from different countries of the world. The cascade is a system of stepped transitions, fountains and flowerbeds.
The Cascade is crowned by an obelisk, in which Urartian figurative motifs are used. The Cafesjian Center for the Arts is located within the Cascade complex, founded by an American businessman and collector of Armenian origin Gerard Levon Cafesjian.
One of the main attractions of Yerevan is the Armenian Opera and Ballet Theater named after Alexander Spendiaryan, built by the project of Alexander Tamanyan. Near the building of the opera there is the Freedom Square situated, known as one of the most beautiful squares in Yerevan. In this square, there are monuments to Hovhannes Tumanyan and Alexander Spendiaryan. Behind the square there is another smaller square on the eastern side of which Swan Lake - reminiscent of Lake Sevan, is located. On the pond’s shore one can see a monument to Arno Babajanyan.
Surb Zoravor (Anania) is one of the most ancient churches in Yerevan. It was part of the monastery complex, which included a church, a chapel, the archimandrite’s residence and a parochial school. In 1632-1635, it was completely rebuilt, and in 1679 it was destroyed to the ground by an earthquake. The present church of Surb Zoravor was built in 1693 on the donations of one wealthy person from Yerevan. In 1889, a new chapel of Surb Anania was added to the church. In the 1970s, the church was reconstructed. In the foundation of the church, St. Anania’s relics (preserved since the VII century) rest.
Yerevan Vernissage is the most interesting and, perhaps, the most colorful place in Yerevan. Besides souvenirs, you can find Armenian musical instruments, old cameras, coins, stamps, second-hand books and much more.
..
Երևանը աշխարհի հնագույն քաղաքներից մեկն է: Այն «հավերժական քաղաքից»՝ Հռոմից, հին է 29 տարով: Երևանի պատմությունը սկիզբ է առնում մ.թ.ա. 782 թվականին Արգիշտի I թագավորի կողմից ուրարտական ամրոց Էրեբունու կառուցումից:
Երևանի հարավարևելյան հատվածում՝ Արին-Բերդ բլուր-հնավայրում, կարելի է տեսնել բերդաքաղաքի վերականգնված և վերակառուցված ավերակները: Ամրոցի ավերակները հայտնաբերվել են 1947 թվականին՝ Չալմակչի գյուղի և Արին-Բերդ բլրի տարածքում Բորիս Պիոտրովսկու գլխավորած պեղումների ժամանակ: Բլրի ստորոտին կառուցված Էրեբունի թանգարանում պահվում են հնագիտական պեղումների ընթացքում հայտնաբերված այնպիսի իրեր, ինչպիսիք են՝ զարդեր, կենցաղային առարկաներ, սեպագիր աղյուսակներ, որմնանկարների պատառիկներ և այլն:
Երևանի հարավարևմտյան ծայրամասում՝ Կարմիր բլրի վրա են գտնվում մ.թ.ա.. VII դարի կեսերին Ռուսա II թագավորի հիմնադրած ուրարտական մեկ այլ ամրոցի՝ Թեյշեբայինիի ավերակները:
Երևանի «սիրտը» Հանրապետության հրապարակն է: Դրա շինարարությունը սկսվել է 1924 թվականին, երբ քաղաքի գլխավոր ճարտարապետը Ալեքսանդր Թամանյանն էր: Այցելելով հրապարակը՝ կարելի է տեսնել հին խոշոր շինություն՝ Հայաստանի պատմության թանգարանի և Հայաստանի ազգային պատկերասրահի թանգարանային համալիրը, Կառավարության շենքը, Արտաքին գործերի նախարարության, Էներգետիկայի նախարարության շենքերը, Հայփոստը և Marriott Armenia հյուրանոցը: Բոլորը կատարված են միասնական ոճով, ճակատամասերը զարդարված են հին հայկական զարդաքանդակներով: Թանգարանի առջևում երգող շատրվաններ են, և ըստ երաժշտական ստեղծագործության՝ փոխվում են ջրի գույնը և ճնշումը: Հրապարակի մոտ կարելի է խմել հայտնի պուլպուլակների համեղ և մաքուր ջուրը:
Ազգային պատմության թանգարանում ներկայացված են գտածոների տպավորիչ հավաքածուներ, որոնք ընդգրկում են քարե դարից մինչեւ մեր օրերը ընկած ժամանակաշրջանը: Ազգային պատկերասրահում ներկայացված են հայ, ռուս եւ արեւմտաեվրոպական նկարիչների ստեղծագործությունները և կտավները: Անշուշտ, մեկ օրը բավական չէ պատմությունը եւ կերպարվեստը մեկ հարկի տակ միավորող այս թանգարանային համալիրը այցելելու համար:
Երևանը թանգարանների կենտրոնատեղի է: Երևանի պատմության թանգարանը, Ռուսական իմպրեսիոնիզմի թանգարանը, Հենրիխ Իգիթյանի անվան ժամանակակից արվեստի թանգարանը (առաջինը ԽՍՀՄ-ում՝ նվիրված ժամանակակից արվեստին) Մարտիրոս Սարյանի տուն-թանգարանը, Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարանը, Խաչատուր Աբովյանի տուն-թանգարանը, Սերգեյ Փարաջանովի թանգարանը համարվում են Երևանի պարտադիր այցելելու թանգարաններ:
Այցելել Երևանը և չլինել Մատենադարանում մեծ բացթողում կլինի: «Եթե հայ ժամանակակից ճարտարապետության մեջ շատ նմուշներ են հիասքանչ համարվում, ապա Մատենադարանը այդ հիասքանչ նմուշների մեջ ամենից հիասքանչն է», - նշում է գրող Անդրեյ Բիտովը իր «Հայաստանի դասերը» ուղեգրության մեջ: Հին ձեռագրերի՝ Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի անվան ինստիտուտը միաժամանակ հանդիսանում է յուրօրինակ գրապահոց, գրադարան և գիտական ինստիտուտ: Այստեղ պահվում են ավելի քան 100 000 հնագույն փաստաթցթեր, մոտ 13 000 հայկական ձեռագրեր և 2000 հազվագյուտ ձեռագրեր հայերենով, արաբերենով, ռուսերենով, հունարենով և պարսկերենով գրված: Մատենադարանը ոչ միայն Հայաստանի պատմության և մշակույթի մասին գիտելիքների գանձարան է, այլև Մերձավոր և Միջին Արևելքի, Կովկասի այլ ժողովուրդների: Ամբողջովին պահպանված հնագույն ձեռագիրը VII դարի Վեհամոր ավետարանն է: Մատենադարանում պահվում են նաև հայ միջնադարյան գրքային մանրանկարչության հիանալի նմուշներ:
Երևանում առանձնահատուկ նշանակության վայր է Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը՝ նվիրված 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Այն տեղակայված է համանուն բլրի վրա: Հուշահամալիրը կառուցելու գաղափարը ծագել է 1965 թվականին՝ ողբերգության 50-ամյա տարելիցին: Այստեղ ամեն մանրուք իր խորհուրդն ու առանձնահատուկ իմաստը ունի: 44 մետրանոց սյունը, որը ճեղքվածքով բաժանված է երկու մասի՝ հիմքից մինչև գագաթը, խորհրդանշում է աշխարհով մեկ սփռված, բաժան-բաժան եղած հայ ժողովրդին: Վեր բարձրանալով՝ այն խոսում է ժողովրդի՝ վերածնվելու ցանկության մասին: 12 խոշոր քարե սալիկները խորհրդանշում են պատմական Հայաստանի 12 նահանգները, որտեղ տեղի է ունեցել ողբերգությունը: Դրանց մեջտեղում վառվում է անմար կրակ: 100 մետրանոց պատի վրա փորագրված են բոլոր այն քաղաքներն ու բնակավայրերը, որտեղ արյունահեղություն է կատարվել: Հուշահամալիրի տարածքում է գտնվում Ցեղասպանության թանգարանը՝ բացված 1995 թվականին: Թանգարանում պավում են ցեղասպանության զոհերի վերաբերյալ կամ նրանց պատկանող փաստաթցթեր, լուսանկարներ, անձնական իրեր:
Երևանի կենտրոնում վեր է խոյանում Հաղթանակի այգին: Այգու խորքում է գտնվում անհայտ զինվորի գերեզմանը, որի վրա վառվում է հավերժական կրակը: Այստեղ է գտնվում «Մայր Հայաստան» հուշարձանը՝ նվիրված Մեծ հայրենականում Խորհրդային Միության տարած հաղթանակին: Հուշարձանը, որը խորհրդանշում է Հայաստանի պաշտպանությունը, իրենից ներկայացնում է կին՝ ձեռքում բռնած սուրը, իսկ ոտքերի մոտ վահան: Հուշարձանի գրանիտե բարձր պատվանդանի ներսում գտնվում է ՀՀ ՊՆ «Մայր Հայաստան» ռազմական թանգարանը, որի ցուցանմուշները նվիրված են Հայրենական մեծ պատերազմին և Արցախյան հերոսամարտին:
Երևանցիների և զբոսաշրջիկների սիրելի զբոսավայրերից է Կասկադը, որի աստիճաններից բացվում է Արարատ լեռան գեղատեսիլ համայնապատկերը: Կասկադի կառույցները ներդաշնակորեն միավորված են Մոսկովյան փողոցի և Մաշտոցի ու Բաղրամյանի պողոտաների միջև տեղադրված պուրակով: Դրա հորիզոնական հատվածը` 200 մետր երկարությամբ Թամանյանի փողոցը, սկսվում է Ալեքսանդր Թամանյանի արձանով: Ողջ փողոցը իրենից ներկայացնում է ժամանակաից արվեստի թանգարան: Այստեղ են ցուցադրված աշխարհի տարբեր երկրների արվեստագետների աշխատանքները: Կասկադը աստիճանների, շատրվանների և ծաղկարանների մի միասնական համակարգ է:
Կասկադը պսակված է օբելիսկով, որում կիրառված են ուրարտական գեղարվեստական մոտիվներ: Կասկադի համալիրում է գտնվում Գաֆեսճյան արվեստի կենտրոնը՝ հիմնադրված ամերիկահայ բիզնեսմեն և հավաքորդ Ջերարդ Լևոն Գաֆեսճյանի կողմից:
Երևանի գլխավոր տեսարժան վայրերից մեկն է Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան Օպերայի և բալետի պետական թատրոնը, որը կառուցված է Ալեքսանդր Թամանյանի նախագծով: Օպերայի շենքի մոտ են գտնվում Հովհաննես Թումանյանի և Ալեքսանդր Սպենդիարյանի արձանները: Հրապարակից քիչ այն կողմ տեղակայված է պուրակ, որի արևելյան հատվածում գտնվում է Կարապի լիճը՝ իր ձևով հիշեցնելով Սևանա լիճը: Դրա ափին կարելի է տեսնել Առնո Բաբաջանյանի արձանը:
Սուրբ Զորավորը (Անանիա) Երևանի հնագույն եկեղեցիներից մեկն է: Այն հանդիսացել է վանական համալիրի մի մաս, որի մեջ մտել են եկեղեցի, մատուռ, արքեպիսկոպոսի նստավայրը և ծխական դպրոց: 1632-1635 թվականներին այն ամբողջությամբ վերակառուցվել է, իսկ 1679 թվականին հիմնովին ավերվել երկրաշարժի պատճառով: Ներկայիս Սուրբ Զորավորը վերակառուցվել է 1693 թվականին մի երևանցի բարերարի ջանքերով: 1889 թվականին եկեղեցուն կից կառուցվել է Սուրբ Անանիա մատուռը: 1970-ականներին այն վերակառուցել են: Եկեղեցու հիմքում հանգչում են VII դարից պահպանված՝ Սուրբ Անանիայի մասունքները:
Վերնիսաժը Երևանի ամենահետաքրքիր և կոլորիտային վայրերից է: Բացի հուշանվերներից՝ այստեղ կարելի է գտնել հայկական երաժշտական գործիքներ, հին տեսախցիկներ, մետաղադրամներ, նամականիշներ, բուկինիստական հրատարակություններ:
....
