....

II. Кино «заговорило»

Довоенные годы и годы Великой Отечественной войны

..

The sound film emerging

Pre-war years and the years of the Great Patriotic War

..

Հնչյունային ֆիլմերի ստեղծումը

Հետպատերազմյան շրջան

....

....

1935 год вошел в историю мирового кино — как год выхода на экраны первого цветного фильма «Бекки Шарп» (первый в мире полнометражный фильм в цвете). Это была экранизация романа Уильяма Теккерея «Ярмарка тщеславия» американского режиссера армянского происхождения Рубена Мамуляна. Рубен Мамулян, режиссер театра и кино, первый постановщик многих пьес американского драматурга Юджина О’Нила. В Голливуде он работал с конца 1920-х годов. В его фильмах блистали такие звёзды, как Марлен Дитрих, Грета Гарбо, Морис Шевалье. Среди прочих его фильмов стоит отметить: «Доктор Джекилл и мистер Хайд» (1931), «Песнь песней» (1933), «Знак Зорро» (1940), «Кровь и песок» (1941). В 1963 году вышла историческая драма «Клеопатра» с Элизабет Тейлор и Ричардом Бёртоном в главных ролях. Режиссеры фильма — Джозеф Лео Манкевич, Рубен Мамулян, Дэррил Ф. Занук.

В истории же армянского кино 1935 год ознаменовался появлением звука. («Певец джаза», 1927 год, США — первый в истории полнометражный фильм с использованием озвучивания.) Первый звуковой армянский фильм «Пэпо» (по пьесе Габриела Сундукяна, 1935, режиссер Бек-Назаров, текст песен Е.С. Чаренца, музыка А.И. Хачатуряна), вошедший в золотой фонд многонационального советского киноискусства, подвёл итоги развития армянского кино, открыл новую страницу его истории и знаменовал собой более зрелый этап содружества кино с другими искусствами. Премьера фильма состоялась на открытии кинотеатра «Москва» в Ереване. Важным составляющим «Пэпо», действие которого происходит в Тбилиси конца XIX века, были музыка и песни тбилисских армян. Музыку для фильма писал молодой композитор Арам Хачатурян, для которого это был первый опыт работы в кино. В фильме снялись актёры Нерсесян, Асмик, Г. К. Аветян, А. М. Аветисян, Д. М. Малян, А. К. Гулакян, Т. Л. Махмурова, А. М. Хачанян.

Во второй половине 30-х годов выпускались главным образом историко-революционные ленты. Интересные работы создали молодые режиссеры А.Т. Айартян («Каро», 1937) и С.А. Кеворков («Горный марш», 1939). Лучшим фильмом этих лет стала лента Бек-Назарова «Зангезур» (1938), посвященный установлению советской власти в Армении. В 1941 году Амо Бек-Назаров и актеры Рачия Нерсисян и Авет Аветисян были награждены за кинокартину «Зангезур» Сталинской премией II степени.

Среди фильмов на современную тему, созданных в этот период, — «Нерушимая дружба» («Горный поток», режиссер Бархударян) о дружбе армянских и азербайджанских колхозников и комедия «Люди нашего колхоза» (режиссер Айартян), оба 1940 г.

В годы Великой Отечественной войны были созданы короткометражные игровые фильмы о человеческих судьбах «Дочка» (1942, режиссер Бек-Назаров) и «Жена гвардейца» (1943, режиссер Бархударян). В 1944 году Бек-Назаров завершил работу над историческим фильмом «Давид-бек», посвященном героической борьбе армянских патриотов под предводительством выдающегося полководца XVIII века Давид-Бека за освобождение родины от персидских завоевателей. Автором текста песен выступил поэт Аветик Исаакян.

..

In the history of world cinema 1935 was the year of the first color film «Becky Sharp» (the world's first full-length film in color) release. It was a screen version of the novel by William Thackeray «Vanity Fair» by American director of Armenian origin Ruben Mamulyan. Ruben Mamulyan, director of theater and cinema, the first director of many plays by Eugene O'Neill, worked in Hollywood since the late 1920's. In his films, stars such as Marlene Dietrich, Greta Garbo, and Maurice Chevalier shone. Among his other films there are: «Dr. Jekyll and Mr. Hyde» (1931), «The song of the songs» (1933), «The sign of Zorro» (1940), «Blood and Sand» (1941). In 1963, the historical drama «Cleopatra», starring with Elizabeth Taylor and Richard Burton, appeared. The film's directors were Joseph Leo Mankiewicz, Ruben Mamulyanan and Darryl F. Zanuck.

In the history of Armenian cinema 1935 was also marked by the appearance of sound films. The first Armenian sound film «Pepo» (based on Gabriel Sundukyan's play, 1935, the director Beknazaryan, lyrics by Eghishe Charents, music by Aram Khachaturyan) entered the golden fund of multinational Soviet cinema art, summed up the development of Armenian cinema and opened a new page in its history and marked a more mature stage of cooperation between cinema and other kinds of art. The premiere of the film took place during the opening of the Moscow cinema in Yerevan. An important component of «Pepo», the action of which takes place in Tbilisi at the end of the XIX century, was the music and songs of the Tbilisi Armenians. The young composer Aram Khachaturyan wrote music for the film and for him this was the first experience in the cinema. The film featured such actors as Nersesyan, Hasmik, Avetyan, Avetisyan, Malyan, Gulakyan, Makhmurova and Khachanyan.

In the second half of the 1930s, mainly historical and revolutionary films were produced. An interesting works by young directors Hayartyan («Karo», 1937) and Gevorkov («Mountain March», 1939) were created. The most remarkable film of these years was Beknazaryan's «Zangezur» (1938), dedicated to the establishment of Soviet power in Armenia. In 1941, Hamo Beknazaryan and actors Hrachya Nersisyan and Avet Avetisyan were awarded the Stalin Prize for that film.

Among the films on the contemporary topics there are «The unbreakable friendship» (or «Mountain stream», directed by Barkhudaryan) about the friendship of the Armenian and the Azerbaijani collective farmers and the comedy «The People of Our Collective Farm» (director Hayartyan), both shot in 1940.

During the Great Patriotic War, short feature films about the human destinies were created– «Daughter» (1942, director Beknazaryan) and «The Guardsman's Wife» (1943, directed by Barkhudaryan). In 1944, Beknazaryan completed work on the historical film «David Bek», dedicated to the heroic struggle of the Armenian patriots, led by the outstanding commander of the 18th century David Bek, for the liberation of his homeland from the Persian conquerors. The author of the film songs lyrics was the poet Avetik Isahakyan.

..

1935 թվականը համաշխարհային կինոյի պատմության մեջ մտավ որպես առաջին լիամետրաժ գունավոր ֆիլմի՝ «Բեքքի Շարփ»-ի նկարահանման տարի: Դա Ուիլյամ Թեքերեյի «Սնափառության տոնավաճառ» վեպի՝ ամերիկահայ ռեժիսոր Ռուբեն Մամուլյանի էկրանավորումն էր: Ռուբեն Մամուլյանը թատրոնի և կինոյի ռեժիսոր էր, Յուջին Օ'Նիլի բազմաթիվ պիեսների բեմադրող: Հոլիվուդում նա աշխատել է 1920-ականների վերջից: Նրա ֆիլմերում փայլել են այնպիսի ասղտեր, ինչպիսիք են Մառլեն Դիտրիխը, Գրետա Գարբոն, Մորիս Շևալյեն: Նրա մյուս ֆիլմերի շարքում են`«Դոկտոր Ջեկիլ և պարոն Հայդ» (1931), «Երգ երգոց» (1933), «Զորրոյի նշանը» (1940), «Արյուն և ավազ» (1941): 1963-ին նկարահանվեց պատմական «Կլեոպատրա» դրաման՝ Էլիզաբեթ Թեյլորի և Ռիչարդ Բերտոնի գլխավոր դերակատարությամբ: Ֆիլմի ռեժիսորներն էին Ջոզեֆ Լեո Մանկևիչը, Ռուբեն Մամուլյանը և Դերրիլ Ֆ. Զանուկը:

Հայ կինոյի պատմության մեջ ևս 1935 թվականը նշանավորվեց այդ տեսանկյունից. ստեղծվեց առաջին հնչյունային ֆիլմը՝ «Պեպո»-ն (Գաբրիել Սունդուկյանի համանուն պիեսի հիման վրա, 1935, ռեժիսոր՝ Բեկնազարյան, երգերի բառերը՝ Եղիշե Չարենցի, երաժշտությունը՝ Արամ Խաչատրյանի): Այն ընդգրկվեց խորհրդային բազմազգ կինոարվեստի ոսկե շտեմարանում, նոր էջ բացեց հայ կինոյի պատմության մեջ և կապեց կինոարվեստը արվեստի այլ ուղղությունների հետ: Ֆիլմի պրեմիերան կայացավ Երևանում Մոսկվա կինոթատրոնի բացման ժամանակ: «Պեպո» ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունենում XIX դարավերջի Թբիլիսիում, և ֆիլմի կարևորագույն բաղադրիչը թբիլիսահայերի երգ և երաժշտությունն են: Ֆիլմի համար երաժշտություն է գրել երիտասարդ կոմպոզիտոր Արամ Խաչատրյանը, ում համար դա կինոարվեստում աշխատելու առաջին փորձն էր: Ֆիլմում ներկայացված են այնպիսի դերասաններ, ինչպիսիք են Ներսեսյանը, Հասմիկը, Ավետյանը, Ավետիսյանը, Մալյանը, Գուլակյանը, Մախմուրովան և Խաչանյանը:

1930-ականների երկրորդ կեսին ստեղծվում էին գլխավորապես պատմական և հեղափոխական թեմաներով ֆիլմեր: Նկարահանվեցին երիտասարդ ռեժիսորներ Հայարտյանի («Կարո», 1937) եւ Գևորգովի («Լեռների քայլերգը», 1939) հետաքրքիր աշխատանքները: Այս շրջանի լավագույն ֆիլմերից է Համո Բեկնազարյանի «Զանգեզուր»-ը (1938)՝ նվիրված Հայաստանում խորհրդային իշխանության հաստատմանը: 1941 թ. այդ կինոյի համար Ստալինյան երկրորդ կարգի մրցանակի արժանացան Համո Բեկնազարյանը և դերասաններ Հրաչյա Ներսիսյանը և Ավետ Ավետիսյանը:

Այդ շրջանում ժամանակակից թեմաներով ստեղծված ֆիլմերի շարքում են «Անբաժանելի բարեկամություն» (կամ ռեժիսոր Բարխուդարյանի «Լեռնային հոսքը») ֆիլմը հայ և ադրբեջանցի կոլտնտեսականների բարեկամության մասին և «Մեր կոլտնտեսության մարդիկ» կատակերգությունը (ռեժիսոր՝ Հայարտյան ), 1940 թ.:

Հայրենական պատերազմի տարիներին մարդկային ճակատագրերի մասին կարճամետրաժ ֆիլմեր էին ստեղծվում՝ «Դուստրը» (1942, ռեժիսոր՝ Բեկնազարյան), «Գվարդիականի կինը» (1943, ռեժիսոր՝ Բարխուդարյան): 1944 թվականին Բեկնազարյանը ավարտին հասցրեց հայրենասիրական պաթոսով տոգորված «Դավիթ Բեկ» պատմական ֆիլմի նկարահանման աշխատանքները, որում պատմվում է 18-րդ դարի ականավոր հրամանատար Դավիթ Բեկի գլխավորած՝ պարսից զավթիչներից հայրենիքի ազատագրական պայքարի մասին: Ֆիլմի երգերի հեղինակն էր բանաստեղծ Ավետիք Իսահակյանը:

....