....

С XVII–XVIII веков средневековые художественные стили и подходы постепенно уступают место новым реалистическим методам художественного выражения. Вместе с миниатюрой и искусством фрески развиваются новые виды художественного искусства — станковая живопись, портретная живопись, тематические произведения и реалистический пейзаж. В интерьерах храмов появляется живопись маслом на холсте, реже на шелке или досках.

В истории изобразительного искусства Армении XVII–XVIII веков важное место занимают художники из рода Овнатанянов. В их произведениях, в том числе выполненных для Эчмиадзинского собора, проявляются черты реализма. Первые росписи Эчмиадзинского собора, из которых сохранились только три сюжетных фрагмента, принадлежат родоначальнику этой семьи Нагашу Овнатану. В 1680-е годы он нарисовал ряд сюжетных картин для церкви Погос-Петрос в Ереване. Работы Овнатанянов в церквях Агулиса, Шорота, Апракуниса и Астапата выделяются в особую Нахичеванскую школу. Большой интерес представляют произведения Арутюна Овнатаняна и Овнатана Овнатаняна. Овнатаном Овнатаняном были выполнены замечательные портреты деятелей армянской церкви. В 1780-е годы Овнатан Овнатанян вместе с учениками восстанавливает фрески Эчмиадзинского собора.

В XVII веке в Новой Джульфе (Исфахан) жил и работал портретист Минас (портреты Акопджана и Воскана Велиджанянов). Из его монументальных работ известны фрески в нескольких армянских церквях Исфахана. Там же работал художник, писатель, философ-богослов Ованес Мркуз, который в основном рисовал картины на библейские сюжеты. В XVIII веке несколько армянских художников работали в армянской колонии Иерусалима. 23 работы Ованеса Тирацу находятся в армянской церкви святого Иакова в Иерусалиме.

К концу XVII – началу XVIII века относится деятельность художников из семьи Манас. Основателями этой династии художников являлись Рафаэль, Барсег и Минас Манас, которые работали главным образом в Константинополе.

С дальнейшим развитием армянского книгопечатания в XVII–XVIII веках развивается книжная графика. Высокую художественную ценность представляют иллюстрации «Айсмавурка» (1706 год) Григора Марзванеци, выполненные ксилографическим способом. Книжные иллюстрации Марзванеци исполнены в национальном стиле. Последний создавал также цветные ксилографии. С середины XVIII столетия в Армении развивается и искусство гравюры.

..

Since the XVII-XVIII centuries, medieval artistic styles and approaches have been gradually giving way to new realistic methods of artistic expression. Together with miniature and fresco art, new types of art are developing - panel painting, portrait painting, thematic works and realistic landscape genre. In the interiors of the temples, oil painting on canvas, less often on silk or boards appear.

In the history of the XVII-XVIII centuries Armenian fine art, an important place is occupied by Hovnatanyan dynasty artists. Their works, including those performed for the Cathedral of Echmiadzin, manifested features of realism. The first paintings of Echmiadzin Cathedral, of which only three plot fragments are preserved, belong to the founder of this family - Naghash Hovnatanyan. In the 1680s, he painted a series of plot works for the church of Poghos-Petros in Yerevan. Hovnatanyans’ works in the churches of Agulis, Shorot, Aprakunis and Astapat can be considered as belonging to special Nakhijevan school. Of great interest are the works of Harutyun Hovnatanyan and Hovnatan Hovnatanyan. The latter performed remarkable portraits of the Armenian Church figures. In the 1780s, Hovnatan Hovnatanyan, together with his disciples, restored the frescoes of Echmiadzin Cathedral.

Portrait painter Minas (portraits of Hakobjan and Voskan Velijanyans) lived and worked in Nor Jugha (New Julfa, Isfahan, Iran). Among his monumental works, there are famous frescoes in several Armenian churches of Isfahan. An artist, writer, philosopher-theologian Hovhannes Mrkuz, who mostly created paintings on biblical subjects also lived in this period. In the XVIII century, several Armenian artists worked in the Armenian colony of Jerusalem. 23 works by Hovhannes Tiratsu are preserved in the Armenian church of St. Jacob in Jerusalem.

By the end of the XVII and the beginning of the XVIII century, the activity of artists from the Manas family is relevant. The founders of this dynasty of artists were Raphael, Barsegh and Minas Manas, who worked mainly in Constantinople.   

With the further development of Armenian book printing in the XVII-XVIII centuries, book graphics develops. Illustrations of «Aysmavurk» (1706) by Grigor Marzvanetsi are of high artistic value, which are made with xylographic means. The book illustrations of Marzvanetzi are performed in the national style. The latter also created color xylographic illustrations. Since the middle of the 18th century, the art of engraving has also been developing in Armenia.

..

XVII-XVIII դարերից սկսած՝ միջնադարյան գեղարվեստական ոճերն ու մոտեցումները աստիճանաբար իրենց տեղը զիջում են գեղարվեստական իրատեսական նոր արտահայտչամիջոցներին: Մանրանկարչությանը եւ որմնանկարչությանը զուգահեռ զարգանում են արվեստի նոր տեսակներ, հաստոցային գեղանկարչություն, դիմանկարչություն, թեմատիկ աշխատանքներ եւ իրատեսական բնանկարի ժանր: Տաճարներում հանդիպում են յուղանկար կտավներ, և ավելի հազվադեպ՝ մետաքսի կամ տախտակների վրա:

XVII-XVIII դարերի հայ կերպարվեստի պատմության մեջ կարեւոր տեղ են զբաղեցնում Հովնաթանյանների դինաստիայից սերող նկարիչները: Նրանց ստեղծագործություններում, այդ թվում՝ Էջմիածնի եկեղեցու համար աշխատանքներում դրսեւորվում են ռեալիզմի առանձնահատկությունները: Էջմիածնի տաճարի առաջին նկարները, որոնցից պահպանվել են միայն երեք սյուժետային հատվածներ, պատկանում են այս ընտանիքի հիմնադիր Նաղաշ Հովնաթանյանին: 1680-ականներին նա Երևանի Պողոս-Պետրոս եկեղեցու համար ստեղծել է մի շարք սյուժետային նկարներ: Հովնաթանյանների՝ Ագուլիսի, Շորոտի, Ապրակունիսի եւ Աստապատի եկեղեցիներում պահպանված նկարները կարելի է դասել Նախիջեւանի դպրոցի առանձնահատուկ ուղղության աշխատանքների շարքը: Մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում Հարություն Հովնաթանյանի եւ Հովնաթան Հովնաթանյանի ստեղծագործությունները: Վերջինս ստեղծել է հայկական եկեղեցու գործիչների ուշագրավ դիմանկարներ: 1780-ականներին Հովնաթան Հովնաթանյանը իր աշակերտների հետ վերականգնել է Էջմիածնի տաճարի որմնանկարները:

Դիմանկարիչ Մինասը (Հակոբջան եւ Ոսկան Վելջանյանների դիմանկարների հեղինակ) ապրել եւ ստեղծագործել է Նոր Ջուղայում (Սպահան, Իրան): Նրա մոնումենտալ ստեղծագործություններից հայտնի են Սպահանի մի քանի հայկական եկեղեցիներում պահպանված որմնանկարները: Այս ժամանակաշրջանում է ապրել նաև արվեստագետ, գրող, փիլիսոփա-աստվածաբան Հովհաննես Մրքուզը, ով հիմնականում պատկերում էր աստվածաշնչյան տեսարաններ: XVIII դարում մի քանի հայ նկարիչներ ստեղծագործում էին Երուսաղեմի հայկական գաղութում: Հովհաննես Տիրացու 23 աշխատանքներ պահպանվել են Երուսաղեմի Սուրբ Հակոբ հայկական եկեղեցում:

XVII դարի վերջին եւ XVIII դարի սկզբում նշանակալից է Մանաս ընտանիքի արվեստագետների գործունեությունը: Արվեստագետների այս դինաստիայի հիմնադիրներն էին Ռաֆայելը, Բարսեղը եւ Մինաս Մանասը, ովքեր հիմնականում աշխատում էր Կ. Պոլսում:

XVII-XVIII դդ. հայերեն գրատպության հետագա առաջխաղացմանը զուգահեռաբար զարգացում է ապրում նաև գրքի գծանկարչությունը: Գրիգոր Մարզվանեցու «Այսմավուրքի» (1706) մանրանկարները բարձր գեղարվեստական արժեք ունեն, որոնք կատարված են քսիլագրաֆիկ մեթոդներով: Մարզվանեցու գրեքերի պատկերազարդումները կատարված են ազգային ոճով: Վերջինս նաեւ ստեղծել է գունավոր քսիլոգրաֆիկ նկարազարդումներ: 18-րդ դարի կեսերից Հայաստանում զարգանում է նաև փորագրության արվեստը:

....